بی اختیاری ادرار یعنی دفع ادرار بدون اراده و خواسته فرد. این اتفاق در خانم‌ها به دلایلی مثل افزایش سن، بارداری و زایمان، چاقی و دیابت رخ می‌دهد. گاهی اوقات موقع عطسه و سرفه ادرار نشت می‌کند و بعضی وقت‌ها هم فرد یکدفعه احساس نیاز به تخلیه ادرار پیدا می‌کند. در برخی موارد نیز مشکلات عملکردی مثانه باعث این اتفاق می‌شود. این عارضه را می‌توان با لیزردرمانی و پلاسماتراپی بدون جراحی و به صورت سرپایی درمان کرد.
بی اختیاری ادرار چیست؟
به نشت غیر ارادی و خارج از کنترل ادرار، بی اختیاری ادرار (Urinary Incontinence) می‌گویند. این عارضه در افراد مختلف از کودکان گرفته تا جوانان و سالمندان رخ می‌دهد. گاهی اوقات این بی اختیاری موقتی است؛ ولی بعضی وقت‌ها هم مدت‌ها طول می‌کشد و زندگی فرد را با مشکل مواجه می‌کند. ناتوانی در کنترل ادرار به خودی خود بیماری محسوب نمی‌شود؛ بلکه در واقع علامتی از وجود یک مشکل دیگر است. از آنجایی که این اتفاق در خانم‌ها شایع‌تر است، ما در این مطلب همه موارد مربوط به بی اختیاری ادرار در زنان از علل و عوامل گرفته تا تشخیص و درمان آن را بررسی می‌کنیم.
علت بی اختیاری ادرار
دلایل مختلفی باعث بی اختیاری ادرار در زنان می‌شود که شامل موارد زیر می‌شوند:
· بالا رفتن سن: افزایش سن قدرت و ظرفیت عضلات مثانه برای نگهداری ادرار را کاهش می‌دهد. علاوه بر این، با ورود خانم‌ها به دوره یائسگی و کاهش ترشح هورمون استروژن، مخاط مجرای مثانه دیگر ضخامت سابق را ندارد و نمی‌تواند ادرار را کنترل کند. این اتفاق نشت ادرار را به دنبال می‌آورد.
· بارداری و زایمان: فشار زیادی که در طول بارداری و زایمان به عضلات کف لگن وارد می‌شود آن‌ها را ضعیف می‌کند. این ضعف مانع از کنترل درست ادرار می‌شود. معمولاً خانم‌هایی که زایمان‌های متعدد داشته‌اند بیشتر دچار این عارضه می‌شوند.
· چاقی: اضافه وزن و چاقی با افزایش فشار باعث ضعف عضلات لگن و مثانه می‌شود.
· افتادگی مثانه: وقتی عضلات نگه‌دارنده مثانه خیلی ضعیف می‌شوند به سمت پایین و داخل واژن می‌افتند که به آن افتادگی مثانه گفته می‌شود. این اتفاق با افزایش فشار به مثانه باعث عدم کنترل ادرار می‌شود.
عوامل دیگری مثل جراحی هیسترکتومی، یبوست مزمن، آسیب دیدن اعصاب مثانه، دیابت، بی‌تحرکی و تغذیه نامناسب هم جزء علل بی اختیاری ادرار در زنان محسوب می‌شوند.
انواع بی اختیاری ادرار
انواع مختلف این عارضه عبارتند از:
1. بی اختیاری فشاری: بی اختیاری فشاری یا استرسی شایع‌ترین نوع بی اختیاری ادرار است. این عارضه موقع سرفه، عطسه، خندیدن یا بلند کردن اجسام سنگین رخ می‌دهد و دلیلش ضعف عضلات کف لگن است.
2. بی اختیاری فوری: زمانی که شما به صورت یکدفعه‌ای نیاز به ادرار کردن پیدا می‌کنید و حتی گاهی نمی‌توانید خودتان را تا رسیدن به دستشویی نگه دارید، دچار بی اختیاری فوری شده‌اید.
3. بی اختیاری سرریز شونده: در این حالت چون مثانه کامل تخلیه نمی‌شود، ادرار به شکل قطره قطره چکه می‌کند.
4. بی اختیاری عملکردی: گاهی اوقات فرد به خاطر مشکلات جسمی یا ذهنی مثل آرتروز یا آلزایمر نمی‌تواند به موقع خودش را به دستشویی برساند و دچار بی اختیاری می‌شود.
5. بی اختیاری ترکیبی: در این حالت چند نوع بی اختیاری مثل فشاری و فوری با هم ترکیب می‌شوند.
بی اختیاری ادرار چگونه تشخیص داده می‌شود؟
اولین قدم برای تشخیص این عارضه مراجعه به پزشک است. پزشک بعد از معاینه فیزیکی از شما می‌خواهد زمانی که مثانه‌تان پر است سرفه کنید. این تست در تشخیص عارضه مؤثر است. سپس از روش‌های زیر برای اطمینان بیشتر استفاده می‌شود:
· آزمایش ادرار برای بررسی عفونت، خون در ادرار یا مشکلات دیگر
· درخواست از بیمار برای ثبت روزانه اطلاعاتی مثل مقدار مایعات مصرفی، زمان و میزان ادرار، و تعداد دفعات بی اختیاری
· سنجش مقدار ادرار باقیمانده بعد از تخلیه در مثانه برای بررسی میزان تخلیه مثانه
· سونوگرافی یا سیستوسکوپی برای بررسی مشکلات مثانه
آیا بی اختیاری ادرار قابل درمان است؟
بله. در اکثر مواقع این عارضه به خوبی به درمان پاسخ می‌دهد. اینکه بی اختیاری از چه نوعی باشد، شدتش چقدر باشد و چه عواملی در بروز آن دخیل باشند روی میزان موفقیت درمان بی اختیاری ادرار در زنان تأثیر می‌گذارد. از آنجایی که عدم کنترل ادرار تأثیر منفی و ناراحت‌کننده‌ای بر کیفیت زندگی افراد دارد، هدف اصلی درمان کاهش تعداد دفعات بی اختیاری و کنترل بیشتر مثانه است.
حتی اگر بی اختیاری به صورت کامل قابل درمان نباشد، باز هم می‌توان به فرد کمک کرد تا با مدیریت و کنترل علائم نشت ادرار، به زندگی بدون فشار روانی و خجالت زدگی ناشی از این عارضه ادامه بدهد.
روش‌های درمان
برای درمان بی اختیاری ادرار در زنان باید علت آن شناسایی و برطرف شود. بهترین روش‌های درمان بی اختیاری ناشی از ضعف عضلات لگن عبارتند از:
درمان با لیزر
لیزردرمانی یکی از بهترین روش‌ها در درمان عدم کنترل ادرار است. از این روش نه تنها برای درمان بی اختیاری، بلکه برای رفع خشکی واژن، درد هنگام رابطه جنسی، خارش واژن و موارد دیگر هم استفاده می‌شود. تابیدن لیزر به عضلات لگن باعث تحریک کلاژن‌سازی و در نتیجه سفتی بافت این ناحیه می‌شود. به این ترتیب مثانه قدرت بیشتری برای ذخیره ادرار و جلوگیری از نشت آن خواهد داشت.
پلاسماتراپی واژن
در تکنیک جدید پلاسماتراپی، از دستگاهی به نام پلاسماجت برای تحریک کلاژن‌سازی و سفت کردن بافت ناحیه واژن استفاده می‌شود. خانم‌هایی که به خاطر زایمان یا افزایش سن دچار شلی عضلات مثانه و نشت ادرار شده‌اند با این روش به راحتی درمان خواهند شد. با افزایش تولید کلاژن، مثانه قدرت بیشتری در کنترل ادرار خواهد داشت و ادرار به بیرون نشت نمی‌کند. هر دوی این روش‌ها کم تهاجمی هستند و به بستری و جراحی نیازی ندارند.
پیشگیری از بی اختیاری ادرار
با رعایت نکات زیر می‌توانید از بروز این عارضه پیشگیری کنید:
· اگر چاق هستید وزنتان را پایین بیاورید.
· از تمرینات کگل برای تقویت عضلات لگن استفاده کنید.
· دور دخانیات و مشروبات الکلی را خط بکشید.
· رژیم غذایی سالم و پر فیبری داشته باشید تا یبوست نگیرید. یبوست روی عضلات لگن فشار می‌آورد.
· مصرف غذا‌های حاوی کافئین و اسید مثل نوشابه و قهوه را کم کنید.
· اگر عفونت ادراری دارید آن را درمان کنید.
· اشیاء سنگین که به لگن فشار می‌آورند بلند نکنید.
