دیابت بارداری، یکی از مشکلات رایج میان مادران بوده و سبب ایجاد یک بارداری پر خطر می شود. همانطور که گفتیم، حدود 5 تا 10 درصد زنان باردار به دیابت حاملگی مبتلا می شوند. معمولاً در حدود هفته های 24 تا 28 بارداری، این عارضه تشخیص داده می شود، البته ممکن است زودتر بروز کرده و شناخته شود.
تشخیص و درمان به موقع دیابت حاملگی، در به حداقل رساندن خطرات و عوارض برای مادر و نوزاد بسیار مهم است. مادرانی که سابقه دیابت بارداری دارند، باید به طور مرتب تست قند خون داده و قند خون خود را کنترل کنند.
دیابت بارداری چیست؟
در دوران بارداری هورمون هایی از جنین و جفت ترشح می شود، که سبب مقاوم شدن بدن مادر در برابر انسولین می شود. در ادامه بدن مادران، انسولین بیشتری، جهت حفظ قند خون تولید می کنند. ولی بعضی از زنان باردار نمی توانند به اندازه کافی انسولین تولید کنند. در این حالت گلوکز(قند خون) در یک جا جمع شده و سبب افزایش سطح قند خون در بدن مادر می شوند. به این حالت، دیابت بارداری گفته می شود.
بیشتر بخوانید: زایمان طبیعی یا سزارین؟
آزمایش تشخیصی دیابت بارداری
برای پیشگیری از خطرات دیابت حاملگی، بهتر است که زنان باردار، در طی بارداری، تست دیابت دهند. زمان مناسب انجام آزمایش دیابت بارداری، معمولا بین هفته های 24 تا 28 بارداری است. البته در صورت داشتن هر کدام از فاکتورهای زیر، بهتر است در اولین جلسه معاینه، تست دیابت دهند. فاکتورهایی چون:
- سابقه ابتلا به دیابت بارداری
- چاقی و داشتن اضافه وزن
- سابقه خانوادگی در ابتلا به دیابت
- مبتلا بودن به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)
چگونگی انجام آزمایش دیابت بارداری :
جهت انجام آزمایش دیابت حاملگی، چند راه وجود دارد. پس از دریافت تست، حتما جهت تفسیر نتایج به پزشک خود، مراجعه کنید. انواع تست های دیابت بارداری:
تست دو مرحله‌ای:
در این حالت، مادر باید یک محلول حاوی 50 گرم گلوکز را، در عرض چند دقیقه بنوشد، و بعد از یک ساعت آزمایش خون دهد.
تفسیر نتایج:
اگر سطح قند خون نرمال باشد، آزمایش دیگری لازم نیست.
اگر سطح قند خون بسیار بالا باشد(<۲۰۰ میلی گرم در دسی لیتر) ، احتمال بسیاری در ابتلا به دیابت بارداری دارد. در این حالت پزشک، جت تشخیص، آزمایش دیگری درخواست می کند.
آزمایش دوم، تست تحمل گلوکز خوراکی (GTT) نام دارد. در این حالت مادر ابتدا یک محلول حاوی 100 گرم گلوکز می نوشد و پس از یک الی 3 ساعت، آزمایش خون می دهد.
تفسیر نتیجه:
در صورتی که اعداد قند خون، بیشتر از دو مورد بالا باشد، به معنای داشتن دیابت بارداری است.
گاهی پزشک در صورت بالا بودن یک مورد در تست و داشتن علائم دیابت حاملگی ( مانند داشتن مایع اضافی اطراف جنین)، به مادر درمان دیابت بارداری پینشهاد می کند.
نکته مهم: در صورت نیاز به انجام تست دو مرحله ای، باید رژیم عادی و روزانه خود را ادامه دهید و خود را محدود نکنید.
تست تک مرحله‌ای:
در این تست، مادر یک محلول حاوی 75 گرم گلوکز نوشیده و پس از یک الی دو ساعت، آزمایش خون می دهد. در صورت بالا بودن چند مورد از اعداد قند خون، دیابت بارداری تشخیص داده می شود.
چه کسانی در معرض دیابت حاملگی هستند؟
گاهی زنان مبتلا به این بیماری، هیچ پیش زمینه ای نداشته و صرفا بخاطر عدم رعایت رژیم غذایی و عدم تحرک، به این بیماری مبتلا می شود. برخی زنان به دلیل شرایط جسمی یا فیزیکی که دارند، مستعد ابتلا به دیابت حاملگی هستند.شرایطی چون:
- سن مادر بالاتر از 40 باشد
- سابقه خانوادگی ابتلا به دیابت، به خصوص دیابت نوع 2 دارند.
- دارای اضافه وزن بوده یا چاق هستند.
- داشتن سابقه دیابت بارداری
- مصرف داروهای ضد سایکوز یا استروئیدی
- داشتن سندروم تخمدان پلی کیستیک
علائم دیابت بارداری
دیابت بارداری، نشانه های مشخصی ندارد، اما گاهی با علائم زیر همراه باشد:
- افزایش تشنگی
- تکرر ادرار
- خستگی
- عفونت واژن
عوارض دیابت حاملگی
دیابت حاملگی عوارضی دارد. تشخیص و درمان مناسب دیابت حاملگی، در کاهش بروز عوارض بارداری موثر است. عوارض بارداری شامل موارد زیر است. از جمله:
- تولد نوزاد با وزنی بیش از 4.1 کیلوگرم
تولد نوزاد با وزن بسیار بالا، احتمال ابتلا به دیابت و چاقی در طول زند گی را، افزایش می دهد.
- مرده‌زایی (مرگ نوزاد قبل از تولد)
مرده زایی یکی از عوارض نادر، این بیماری است. امروزه با کنترل قند خون و مراقبت ویژه، این اتفاق به حداقل رسیده است.
- هیپوگلیسمی (افت قند خون) نوزاد
- پره‌اکلامپسی
وضعیتی خطرناک برای زنان در دوران بارداری است. در این حالت زنان دچار افزایش ناگهانی فشار خون شده، در ادامه ممکن است پروتئین بیش از حد از طریق ادرار دفع کنند و دچار مشکلاتی در کبد و کلیه ها شوند.
زایمان و دیابت بارداری
در صورتی که مادر مبتلا به دیابت بارداری باشد، پزشک جهت کنترل قند خون، پیش از زایمان و هنگام زایمان برای مادر انسولین تجویز می کند.
مراقبت‌های پس از زایمان برای مادران دیابتی
اکثر زنانی که مبتلا به دیابت بارداری بوده اند، پس از زایمان، سطح قند خون به حالت طبیعی بر می گردد. با این حال معمولا پزشک، روز بعد از زایمان، سطح قند خون مادر را بررسی می کند.
خطرات دیابت بارداری برای زنان در بلند مدت:
خطر ابتلای مجدد به دیابت بارداری
یک سوم تا دو سوم زنانی که مبتلا به دیابت حاملگی بوده اند، در بارداری بعدی خود، احتمال بسیاری برای ابتلای مجدد به دیابت باردرای دارند.
خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ در زنان با سابقه دیابت بارداری
دیابت بارداری، خطر ابتلای مادر به دیابت نوع 2 در بلند مدت را، افزایش می دهد. در حالت مادر جهت پیشگیری و تشخیص دیابت، باید 4 الی 12 هفته پس از زایمان، تست دیابت دهند. در صورتی که قند خون در محدوده پیش دیابت باشد، به زنان، توصیه به رعایت مواردی چون داشتن رژیم غذایی اصولی و انجام آزمایش بارداری به صورت سالانه می شود.
خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی
زنان با داشتن دیابت حاملگی، در معرض ابتلا به به بیماری‌های قلبی عروقی از جمله حمله قلبی و سکته مغزی هستند. زنان پس از زایمان با رعایت مواردی چون داشتن یک زندگی سالم، ورزش منظم و..، خطر ابتلا را کاهش می دهند.
درمان دیابت بارداری
در صورتی که دیابت بارداری تشخصی داده شود، لازم است برای درمان آن اقدام کرد. تغییر در رژیم غذایی یکی از اصولی ترین و ابتدایی ترین روش های برای درمان دیابت باردرای است. همچنین باید سطح قند خون را طبق توصیه پزشک، چند بار چک کرد. روش های مناسب درمان دیابت بارداری:
اصلاح رژیم غذایی
ابتدایی ترین قدم در درمان دیابت بارداری، تغییر و اصلاح رژیم غذایی است. رژیم غذایی اصولی را، باید از متخصص زنان بگیرید. با این حال در ادامه دستورالعمل های لازم گفته شده است:
- مصرف غذا و میان وعده های سالم
- عدم حذف وعده‌های غذایی اصلی یا میان وعده‌ها
- مصرف میان وعده قبل از خواب، جهت حفظ قند ناشتا بسیار مهم است.
- خودداری از مصرف خوراکی‌ها و نوشیدنی‌های شیرین، شامل آب نبات، کیک، کلوچه، بستنی، دونات، مربا و ژله، شربت و سس شیرین است.
- رعایت حد مناسب در استفاده از شیرین کننده ها
- استفاده از پروتئین های کم‌چرب . همچون خوراکی‌های پروتئینی مانند پنیر، تخم مرغ، آجیل، دانه‌ها و کره بادام‌زمینی
- مصرف غذاهای حاوی کربوهیدرات (مانند نان، برنج، ماکارونی، سیب زمینی، ذرت، غلات) به مقدار متوسط
- جایگزینی غلات تصفیه شده به جای غلات کامل
- عدم مصرف میوه در صبحانه
- عدم مصرف آبمیوه مصنوعی یا مصرف آبمیوه 100 درصد طبیعی، به اندازه نصف فنجان
- مصرف شیر بدون چربی یا 1 درصد
- مصرف ماست کم چرب ساده، سبک یا یونانی
- مصرف مقدار زیادی از سبزیجات، مانند مقدار زیادی سالاد، سبزیجات (اسفناج، کلم، کلم پیچ)، کلم بروکلی، هویج، لوبیا سبز، گوجه فرنگی، پیاز، قارچ و سایر سبزیجاتی
- استفاده از چربی‌های سالم مانند روغن زیتون یا روغن کانولا
ارزیابی قند خون
باید در روز چهار بار سطح قند خون خود را اندازه‌گیری کرده و نتایج را ثبت کنند. این 4 بار به این ترتیب هستند:
- ناشتا قبل از صبحانه خوردن
- یک یا دو ساعت بعد از هر وعده غذایی
اندازه گیری و ثبت اطلاعات به تعیین سطح قند خون و نزذیک بودن آن به هدف، بسیار کمک می کند .
ورزش
داشتن فعالیت های ورزشی، به کنترل سطح قند خون کمک می کند.
انسولین
حدود 15درصد از زنان مبتلا به دیابت بارداری، به انسولین جهت کنترل سطح قند خون، نیاز دارند. این دارو به زور معمول یک الی دو بار در روز توصیه می شود. در صورتیکه سطح قند خون بعد از غذا بالا باشد، ممکن است سه الی چهار بار در روز نیاز به تزریق انسولین باشد.
انسولین به کاهش سطح قند خون کمک کرده و رایج ترین درمان دارویی برای درمان دیابت بارداری است.
**انسولین بی خطر بوده و از طریق جفت به جنین نمی رسد.
ویزیت‌های مرتب طی بارداری
زنانی که ابتلا به بیماری دیابت بارداری هستند، باید به طور مرتب توسط متخصص زنان ویزیت شوند، به خصوص اگر انسولین مصرف می کنند. مانند هر دو هفته یکبار یا یکبار در هفته
هدف این جلسات ویزیت، کنترل و نظارت بر سلامت مادر و جنین، بررسی قند خون و رژیم غذایی است.
نتیجه گیری:
دیابت بارداری، یکی از عارضه های خطرناک برای زنان باردار است.
این بیماری، عارضه های بسیاری چون مرده زایی، ابتلا به دیابت نوع2 و… دارد.
تست بارداری با توجه به بررسی قند خون بارداری، در دو نوع یک مرحله ای و دو مرحله ای انجام می شود.
مادرانی که دیابت حاملگی دارند، جهت حفظ سلامت خود و فرزند، باید رژیم غذای رعایت کرده یا انسولین مصرف کنند.
زایمان این مادران، با حفظ و کنترل قند خون به صورت سزارین یا طبیعی انجام می شود.
درمان دیابت بارداری، منجر به کاهش عوارض دیابت می شود، همچنین سبب حفظ سلامت مادر و جنین می شود.
